Honduras: voelbaloorlog en bananen-coup

Het is vandaag op de kop af 40 jaar geleden dat Latijns Amerika een einde maakte aan de voetbaloorlog tussen Honduras en El Salvador. Een échte oorlog, naar aanleiding van verloren voetbalwedstrijden. De huidige bananen-coup in hetzelfde Honduras is vandaag precies 3 weken oud. Een échte staatsgreep, waarbij een gekozen president in zijn pyjama door het leger het land uit werd gezet. Maar het lukt Latijns Amerika nog steeds niet daar een eind aan te maken.

Hard tegen hard
De spanningen lopen steeds verder op. De verjaagde Zelaya met zijn cowboyhoed dreigt vandaag terug te keren: ‘Het is míjn land’.
Zijn vroegere vriend en partijgenoot Micheletti, die zich het presidentschap maar al te graag toeeigende  zegt: ‘Alles. Behálve de terugkeer van landverrader Zelaya’.
Een bloedbad dreigt.
Alle bemiddeling-pogingen tot nu toe mislukten.

Voetbaloorlog
Aanleiding tot de voetbaloorlog van 1969, waren de kwalificatie-wedstrijden voor het WK in Mexico.  Niemand ter wereld nam notitie van het duel tussen de Midden- Amerikaanse landjes.
Maar in Honduras en El Salvador was het een kwestie van leven en dood.

Stenen
De eerste wedstrijd werd gespeeld in Honduras. De hele nacht werd het Salvadoraanse elftal in zijn hotel belaagd door Honderese fans. Die schoten vuurpijlen af, beukten met stokken op blikken, en smeten stenen door de ramen. De volgende dag verloor een onuitgeslapen El Salvador met 1-0 tegen Honduras.
In El Salvador rent op dat moment de jonge Amelia Bolaños naar het kantoor van haar vader, pakt een pistool, en schiet zichzelf dood.
Ze wordt acuut een volks-heldin.

Revanche
Een week later is de revanche in El Salvador. Ook nu fans die -dit keer de Hondurése selectie uit hun slaap houden. Weer stenen, en ook dooie ratten die door de ramen van worden het hotel worden gegooid. De volgende dag verliezen elf doodsbenauwde Hondurezen met 3-0.

Even later is het oorlog. El Salvador bombardeert de hoofdstad van Honduras. Honduras vecht terug.
Resultaat: meer dan 5000 doden, 10.000 gewonden en 50.000 mensen dakloos in minder dan vier dagen.

Aanleiding staatsgreep
Zo futiel als de voetbaloorlog, lijkt nu ook de aanleiding tot de coup tegen president Zelaya. Wie ter wereld lette erop, dat de man-met-de-cowboyhoed  een níét bindende volksraadpleging wilde houden, over de vraag of er in november een écht referendum gehouden moet worden… over de vraag of  de Hondurese grondwet in de tóékomst veranderd mag worden?
Het presidentschap van Zelaya loopt in januari officieel af. En een procedure tot grondwet-wijzing duurt wel een jaar of wat.
Toch vonden het Hondurese parlement en hooggerechtshof het nodig het leger op Zelaya af te sturen:
‘Hij wilde die volksraadpleging houden om voor eeuwig aan de macht te blijven.’

Voetbaloorlog had ook ándere reden:
In 1969 was in Honduras  de zoveelste militaire bananen-dictatuur aan de macht: operette-presidenten die de Amerikaanse bananen-belangen in het land beschermden. Maar de Hondurese boeren waren onrustig, en eisten land.
Toen bedacht het regime een manier om de kool en de geit te sparen. Niet de grote bananen-bedrijven zouden land inleveren. Maar de 300.000 keuter-boertjes uit het overbevolkte El Salvador, die zich in de loop der tijd in Honduras hadden gevestigd. Ze moesten acuut het land verlaten.
Tegen de tijd dat El Salvador aanviel, trokken er tienduizenden berooide en mishandelde Salvadoraanse boeren de grens over. Arme boeren, waar ook het Salvadoraanse regime geen zin in had.

Wat zit er dan achter de staatgreep tegen Zelaya?
De belangen van dezelfde bananen-elite als toen. Couppleger Micheletti en zijnen vreesden de nieuwe populistische houding van Zelaya-met-de-cowboyhoed.
Zelaya komt uit een goed conservatieve grootgrondbezitters-familie. Als zodanig werd hij vier jaar geleden ook verkozen.
Maar halverwege zijn termijn bekeerde hij zich plotseling tot het radicale Latijns Amerikaanse links van Chávez (Venezuela), Morales (Bolivia) en Correa (Ecuador).

'Beter voorkomen dan genezen',
moeten ze in de Hondurese paleizen hebben gedacht. Dus lichtten ze Zelaya van zijn bed, en stopten hem in een vliegtuig. In het parlement werd intussen een valse verklaring voorgelezen, dat Zelaya ‘vrijwillig’ afstand zou hebben gedaan van zijn presidentschap.
Dus: om te voorkomen dat de democratie in Honduras gevaar zou  lopen, besloten ze hem maar vast te slopen.

Dat ‘negertje’ Obama
De wereld staat nu aan de kant van ‘de legitieme en gekozen president’  Zelaya.
Amerika accepteert geen coups meer in zijn achtertuin. Tevoren had Hillary Clinton lucht van de aanstaande staatsgreep gekregen. Maar de telefoontjes van haar ministerie werden eenvoudig niet door het Hondurese leger opgenomen.
Toen president Obama de nieuwe machthebbers veroordeelde, werd hij door hij door de coup-plegers uitgemaakt voor ‘dat negertje dat nergens van weet’.

Hoog spel
Niet al te handig in de  wereld van 2009.
Maar ook Zelaya  speelde hoog spel. Hij joeg het leger, het parlement én de rechtelijke macht tegen zich in het harnas.  In Honduras stond hij politiek alleen.

Als zijn tegenstanders niet op het idee van de coup waren gekomen, had hij alles verloren.

‘Democratische held’
Nu is Zelaya de ‘democratische held’. Omringd door de andere radicaal-linkse leiders van het continent, speelt hij voor ‘man van het volk’.

Het rulle zand van de politiek
Het is te hopen dat datzelfde volk zich niet wéér laat afslachten voor ‘het rulle zand van de politiek in deze contreien’, zoals de Poolse journalist Ryszard Kapuscinski het ooit noemde.
En toch.
‘De kleine landen van de derde, vierde en verdere werelden trekken pas  aandacht, als ze besluiten bloed te vergieten’, eindigde Kapuscinski in zijn verslag over de voetbaloorlog in 1969. ‘Een trieste waarheid, maar zo is het.’
Nog steeds.