Nanko van Buuren

dinsdag 25 maart 2003

Koningin Beatrix, Prins Willem Alexander en Prinses Maxima bezochten de stad Rio de Janeiro. Ze waren diep getroffen door de sociale en maatschappelijke uisluiting van krottenwijkbewoners, het geweld in de favela's en het enorme aantal zeer jonge "soldados" in de drugsoorlog. Ze uitte veel waardering voor de ontwikkelings-organisatie IBISS.  De IBISS-projecten in de sloppenwijken werden té gevaarlijk geacht voor een bezoek. Marjon van Royen interviewt  IBISS directeur Nanko van Buuren.

>> Lees ook: Ook kindsoldaten in Rio de Janeiro

LEES MEER

De koning van Bahia

maandag 10 maart 2003

Over de praktijken van één van de machtigste politici van Brazilië: Antônio Carlos Magalhães, kortweg ACM. De koning van de staat Bahia. "Met mijn minnares naar bed? Ik maak je voor eeuwig kapot, worm."

LEES MEER

Artikelen van Marjon van Royen

woensdag 01 januari 2003

Argentinië | Bolivia | Brazilië | Chili | Colombia | Cuba | Ecuador | Mexico | Peru | Venezuela | Overigen

---

Argentinië (terug naar boven)

'Menem heeft zijn laatste champagne gedronken', NRC Handelsblad, 25 oktober 1999

Welke brief? Welke interviews? Welke schrijver? NRC Handelsblad, 7 maart 2001

Argentinië drijft af naar de afgrond, NRC Handelsblad, 16 oktober 2001

'Corrupte kliek duwt Argentinië kopje onder', NRC Handelsblad, 14 december 2001

'Tangocrisis' dwingt Argentinië op de knieën, NRC Handelsblad, 18 december 2001

De laatste uren van president De la Rúa, NRC Handelsblad, 21 december 2001

'De peronisten van nu zijn grote dieven', NRC Handelsblad, 22 december 2001

Populisme terug aan de macht in Argentinië, NRC Handelsblad, 24 december 2001

'Weer betaalt het volk', NRC Handelsblad, 29 december 2001

Ambities werden Rodríguez Saá fataal, NRC Handelsblad, 31 december 2001

Duhalde predikt 'nieuw nationalisme', NRC Handelsblad, 2 januari 2002

'Coup Argentinië blijft uit omdat niemand durft', NRC Handelsblad, 4 januari 2002

Kerstmis in het Argentinië van na de opstand, De Standaard, 5 januari 2002

Industrie moet Argentinië redden, NRC Handelsblad, 7 januari 2002

Argentinië gaat van neoliberalisme naar neonationalisme, De Standaard, 16 januari 2002

De klassen verenigen zich, in Argentinië, NRC Handelsblad, 30 januari 2002

In Argentinië draait het leven om overleven, NRC Handelsblad, 21 november 2002

---

Bolivia (terug naar boven)

Dood aan de 'gringo'. Leve de coca!, NRC Handelsblad, 3 augustus 2002

---

Brazilië (terug naar boven)

Alleen 'revolutie' redt Brazilië van millenniumramp, NRC Handelsblad, 2 september 1998

Deadline in Rio de Janeiro, NRC Handelsblad, 3 december 1998

Eventjes bellen kan in Brazilië niet meer, NRC Handelsblad, 6 juli 1999

Lekker op excursie door de sloppenwijken van Rio de Janeiro, NRC Handelsblad, 11 augustus 1999

Politie in beklaagdenbank, NRC Handelsblad, 17 augustus 1999

Economisch 'ziek' Brazilië besmet regio, NRC Handelsblad, 24 september 1999

De dagen van Pataxó-indianen zijn geteld, NRC Handelsblad, 16 oktober 1999

Rio laakt rijke landen, NRC Handelsblad, 7 december 1999

Carnaval van Rio: de mafia trakteert, NRC Handelsblad, 7 maart 2000

Indianen spelbrekers bij Braziliaans feest, NRC Handelsblad, 22 april 2000

Brazilië, de democratie van witte, bruine en zwarte billen, De Standaard, 28 april 2000

Boeren blokkeren hacienda president, NRC Handelsblad, 14 september 2000

Braziliës koopzieke rijken shoppen door, De Standaard, 18 september 2000

De gewonde eer van de Braziliaanse macho, NRC Handelsblad, 17 oktober 2000

'Harde strijd tegen barbarij rijke landen', NRC Handelsblad, 5 november 2001

Ons voetbal is werk van de goden, NRC Handelsblad, 1 juli 2002

Cocktail van pessimisme overspoelt Brazilië, NRC Handelsblad, 28 september 2002

Lula op weg naar historische zege, De Standaard, 26 oktober 2002

Brazilië kiest socialistische ex-arbeider als president, NRC Handelsblad, 28 oktober 2002

Brazilianen innig gelukkig met Lula, NRC Handelsblad, 28 oktober 2002

De wittebroodsweken van Lula, NRC Handelsblad, 19 december 2002

Lula brengt Brazilianen hoop, De Standaard, 28 december 2002

Soldaten kleiner dan hun geweer, NRC Handelsblad, 31 december 2002

---

Chili (terug naar boven)

Verkiezingen Chili met Pinochet opgescheept, NRC Handelsblad, 15 januari 2000

Beulen en slachtoffers leven samen in Paine, NRC Handelsblad, 7 februari 2000

Actrice tussen mannenogen, NRC Handelsblad, 9 februari 2000

'Generaal Pinochet, dank dat u bestaat!', NRC Handelsblad, 3 maart 2000

Pinochet staat op en begint te lopen, NRC Handelsblad, 4 maart 2000

Pinochet vernedert regering Chili, NRC Handelsblad, 6 maart 2000

'Weinig kans op proces-Pinochet in Chili', NRC Handelsblad, 8 maart 2000

---

Colombia (terug naar boven)

VS steeds actiever op slagveld Colombia, NRC Handelsblad, 23 juli 1999

Gek van de jeuk, NRC Handelsblad, 28 december 2000

Slechts enkelen weten welke stoffen worden gebruikt, NRC Handelsblad, 28 december 2000

Drugsoorlog VS raakt in isolement, NRC Handelblad, 10 juli 2001

De geprivatiseerde oorlog in Colombia, NRC Handelblad, 17 juli 2001

Geen gif op coca Colombia, NRC Handelblad, 30 juli 2001

Einde vredesonderhandelingen Colombia, NRC Handelsblad, 14 januari 2002

Het 'veiligste' gebied van Colombia, NRC Handelsblad, 14 januari 2002

Regering Colombia eist nu daden van guerrilla, NRC Handelsblad, 19 januari 2002

Jeanne d'Arc in Colombia, NRC Handelsblad, 1 maart 2002

Getergde Colombianen kiezen voor de harde hand, NRC Handelsblad, 27 mei 2002

'Havik' Colombia wil hulp VS, NRC Handelsblad, 22 juni 2002

Colombia wacht nieuwe bloedige oorlog, De Standaard, 5 augustus 2002

Gewelddadig 'welkom' voor de nieuwe president, NRC Handelsblad, 8 augustus 2002

---

Cuba (terug naar boven)

Cubaans honkbal verlost uit zijn stoffige isolement, NRC Handelsblad, 29 maart 1999

Het gekkenhuis luistert niet meer, NRC Handelsblad, 5 augustus 1999

De keizer is naakt, maar niemand zegt wat, NRC Handelsblad, 7 augustus, 1999

Circus rond huis Elián steeds verhitter, NRC Handelsblad, 5 april 2000

---

Ecuador (terug naar boven)

President Ecuador bezwijkt voor volkswoede, NRC Handelsblad, 19 maart 1999

Terug bij af na dag van de junta's, NRC Handelsblad, 24 januari 2000

Leger Ecuador smeedde nauwe band met indianen, De Standaard, 25 januari 2000

Linkse couppleger nieuwe president Ecuador, NRC Handelsblad, 25 november 2002

---

Mexico (terug naar boven)

Soap rond een lijk; Mexico smult van een politieke intrige, NRC Handelsblad, 7 december, 1996 (Archief - tegen betaling)

Verrassing in moordzaak Mexico, NRC Handelsblad, 3 februari, 1997 (Archief - tegen betaling)

PRI verliest de macht in Mexico, NRC Handelsblad, 7 juli 1997

Echte hanen, superhanen; Sinaloa, de broedplaats van de Mexicaanse drugsmafia, NRC Handelsblad, 30 augustus, 1997 (Archief - tegen betaling)

Mexico en het spel van de maskers, NRC Handelsblad, 5 januari 1998

'Die bedrijven doen hier wat ze willen': Philips en andere buitenlandse ondernemingen in Mexico, NRC Handelsblad, 6 mei 1998

Laat me je wet zien; Afscheid van Mexico, NRC Handelsblad, 15 augustus 1998 (Archief - tegen betaling)

Vrouwenmoord in Ciudad Juárez, NRC Handelsblad, 26 juni 1999

Overheid Mexico kijkt nog altijd andere kant op, NRC Handelsblad, 7 juni 2002

Mexico kiest Fox, PRI na 71 jaar in oppositie, NRC Handelsblad, 3 juli 2000

Hoogste Toren van Mexico nog altijd een dwerg, NRC Handelsblad, 6 juli 2002

---

Peru (terug naar boven)

'Anti-alles'-song geeft de stemming in Peru goed weer, NRC Handelsblad, 13 januari 1997

Toestand gijzelaars is sereen, maar iedereen wil naar huis, NRC Handelsblad, 17 januari 1997

Verkiezing Peru eindigt in traangas, NRC Handelsblad, 10 april 2000

Fujimori krijgt net geen 50 procent, NRC Handelsblad, 13 april 2000

Kleine indiaan komt uit het niets, NRC Handelsblad, 14 april 2000

De dansende autocraat, NRC Handelsblad, 30 mei 2000

Fujimori heeft gegokt en gewonnen, NRC Handelsblad, 28 juli 2000

Rellen Lima 'provocatie', NRC Handelsblad, 31 juli 2000

Fujimori kondigt verkiezingen aan, NRC Handelsblad, 18 september 2000

Alberto Fujimori's democratuur in beeld, NRC Handelsblad, 18 september 2000

Kroniek van een aangekondigd aftreden, NRC Handelsblad, 19 september 2000

President Fujimori eist hoofdrol weer op, NRC Handelsblad, 20 september 2000

Terugkeer Montesinos duidt op staatsgreep in Peru, NRC Handelsblad, 24 oktober 2000

---

Venezuela (terug naar boven)

Ook Jezus zou voor Chávez stemmen, NRC Handelsblad, 26 juli 1999

Populist Chávez biedt arme Venezolanen hoop, NRC Handelsblad, 15 december 1999

Messias Chávez had iedereen van zich vervreemd, NRC Handelsblad, 12 april 2002

Messias Chávez struikelt over doden, De Standaard, 13 april 2002

'De enige vervanger van Chávez is God', NRC Handelsblad, 16 april 2002

De media als medecoupplegers in Venezuela, NRC Handelsblad, 24 april 2002

---

Latijns Amerika (terug naar boven)

In Latijns-Amerika rukt links op, NRC Handelsblad, 17 juli 2002

Nederland

Onderzoek naar Romeinse tak van mafia in Nederland, NRC Handelsblad, 15 december 1993 (Archief - tegen betaling)

Anti-mafia-rechter Otello Lupacchini over de Holland-connectie; 'Mafiosi hebben in Nederland een grote bewegingsvrijheid', NRC Handelsblad, 18 december 1993 (Archief - tegen betaling)

Het verdriet van de liefde; Van verrukking naar verveling: ooit wordt de partner verlaten, NRC Handelsblad, 18 maart 1995

Rijssen zwijgt het liefst over jarenlange ontucht, NRC Handelsblad, 6 maart 1996

De ontvoering van Claudia Melchers, ‘Claudia, je bent wereldnieuws, en wij met jou’, Vrij Nederland, 15 juli 2006

Bosnië

Nederlands VN-generaal: Moslims hebben aanval Serviërs op Gorazde uitgelokt, NRC Handelsblad, 27 april 1994

'Geen bewijs uitlokking Gorazde'; Kritiek van VN op generaal Bastiaans, NRC Handelsblad, 3 mei 1994

'VN medeverantwoordelijk voor Gorazde', NRC Handelsblad, 7 mei 1994

Meer artikelen van Marjon van Royen zijn te verkrijgen via het digitaal krantenarchief van het NRC Handelsblad

LEES MEER

Kindsoldaatjes in Rio

vrijdag 13 december 2002

Net als in Afrika zijn ook in Rio duizenden kindsoldaten. Ze werken voor de drugsbazen die de sloppenwijken beheersen. Wat is hun leven? Waarom doen ze dit? Marjon praat met ze op de boca de fumo - de verkooppunten voor de drugs.

LEES MEER

Stakingen tegen Chávez

zaterdag 07 december 2002

Venezuela wordt lamgelegd door algemene stakingen tegen de regering van de linkse president Hugo Chávez. Zo'n achttienduizend managers en kantoorbedienden van de PDVSA, het nationale oliebedrijf, hebben het werk neergelegd. De algemene staking die al vijf dagen duurt, is bedoeld om een referendum af te dwingen over Chávez' presidentsschap.

LEES MEER

Linkse kandidaat Lula wint mogelijk verkiezingen

vrijdag 04 oktober 2002

Uit peilingen blijkt dat de linkse kandidaat Luiz Inácio 'Lula' da Silva zondag kans maakt al in de eerste ronde de presidentsverkiezingen in Brazilië te winnen. Dan  verkiest het voor het eerst een voormalige vakbondsleider zonder diploma hoger onderwijs.

Uit het archief:
Cocktail van pessimisme overspoelt Brazilië, NRC Handelsblad, 28 september 2002
Lula op weg naar historische zege, De Standaard, 26 oktober 2002
Brazilianen innig gelukkig met Lula, NRC Handelsblad, 28 oktober 2002

LEES MEER

Nederland is toch niet bang van mij?

zaterdag 06 april 2002

De linkse Mussolini van Latijns Amerika, zo wordt de Venezolaans president Hugo Chávez soms genoemd vanwege zijn luidruchtige redevoeringen. Ontwikkelt hij zich tot dictator? Marjon van Royen bezoekt een uitzending van "Aló Presidente" (nummer 99) en krijgt een kus van de de president. "In Nederland zijn ze toch niet bang van mij?"

LEES MEER

Driven Mad by Itch

woensdag 27 december 2000

NRC Handelsblad
December 28, 2000

Driven Mad by Itch

Since the coca fields in the south of Colombia have been sprayed with poison as part of the war on drugs, a remarkably high number of children have fallen ill.

LEES MEER

'VN medeverantwoordelijk voor Gorazde'

vrijdag 06 mei 1994

'VN medeverantwoordelijk voor Gorazde'

Door onze redacteur MARJON VAN ROYEN
NRC Handelsblad, 7 mei 1994

SARAJEVO, 7 MEI. De Bosnische stad Gorazde, vorig jaar uitgeroepen tot safe area onder bescherming van de Verenigde Naties, was in praktijk geen 'veilig gebied', want aan de aanvullende voorwaarden was niet voldaan. Er waren geen VN-troepen, de grenzen lagen niet vast en de moslims hadden hun wapens niet ingeleverd. Het was daarom “dubieus” voor de VN om militair in te grijpen tijdens het recente offensief door de Bosnische Serviërs. “De VN zijn misschien mede verantwoordelijk voor deze situatie. Maar ik laat me geen minderwaardigheidscomplex aanpraten voor het feit dat de VN niet in staat zijn gebleken om van Gorazde een veilig gebied te maken.”

Met deze redenering verdedigt de Nederlandse brigade- generaal A.P.P.M. van Baal (47) het optreden van de VN in Gorazde, een van de zes moslim-enclaves in Bosnië die vandaag een jaar geleden door de Veiligheidsraad van de VN werden uitgeroepen tot 'veilig gebied'. Van Baal is chef-staf van de Britse luitenant- generaal Sir Michael Rose, commandant van de VN-troepen in Bosnië. Hij was nauw betrokken bij de besluitvorming rond het offensief bij Gorazde, dat van 28 maart tot eind april onder Servisch vuur lag. Daaraan kwam een einde na twee NAVO-ultimatums. Enkele kleine luchtaanvallen die de VN twee weken na het begin van het offensief hadden gevraagd, bleven zonder succes. Voor andere luchtaanvallen gaf VN-gezant Akashi geen toestemming. Onder de burgerbevolking vielen honderden doden.

In zijn schoongepoetste barak in het militaire hoofdkwartier van de VN in Sarajevo ontvouwt hij zijn opvattingen over de ontwikkelingen die tot de slachting hebben geleid. Eigenlijk, zo meent de generaal , hebben de moslims zich het bloedbad zelf op de hals gehaald, doordat zij op 9 april weigerden op de voorstellen van generaal Rose in te gaan voor een algemeen staakt-het-vuren in Bosnië-Herzegovina.

Van Baal: “Die dag zaten wij heel dicht tegen een algemeen vredesplan aan. Maar de moslims hebben het laten afweten, omdat zij eigenlijk alleen over Gorazde wilden praten. Zij wilden een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gorazde. En pas als dat voor elkaar zou zijn, waren zij bereid te praten over een regeling voor heel Bosnië-Herzegovina. Daarmee hebben zij in hoge mate het risico gelopen dat de gevechten in Gorazde zouden oplaaien.”

Maar dat is toch logisch? Gorazde werd al twaalf dagen door de Serviërs gebombardeerd.

“Uit de informatie die we op dat moment hadden was niet af te leiden dat er sprake was van een aanval. Er was een concentratie van zwaar [Servisch, red.] materieel. Er werd geschoten, van beide kanten. Maar de situatie was niet zo dat er sprake was van een geweldige aanval.”

Uit de rapporten die de militaire waarnemers van de VN vanuit Gorazde stuurden, blijkt anders het tegendeel. [Al op 31 maart schreven zij hun bevelhebbers in Zagreb en Sarajevo dat de Serviërs in hun ogen een grootscheepse poging deden Gorazde in te nemen. De latere gebeurtenissen gaven hen gelijk, red.] Betekent dit dat u de informatie van uw eigen mensen niet serieus neemt?

“Dat is absoluut de verkeerde conclusie. U moet weten dat de militaire waarnemers lange tijd opgesloten hebben gezeten in een bankgebouw. Zij konden er wegens de bombardementen niet uit, en konden dus absoluut hun werk niet doen. Wat zij verteld hebben is datgene wat hun verteld wèrd.

“Als u zegt dat dit betekent dat ze door de lokale autoriteiten vals zijn voorgelicht, is dat uw conclusie. Zij hebben verteld wat zij gehoord hebben. En van wie zij dat gehoord hebben weet ik niet. Dat is de reden waarom wij het waarheidsgehalte van deze rapportage geanalyseerd hebben. Wij hebben gekeken in hoeverre zij beschikten over bevestigde informatie. En ik zeg u nogmaals: gedurende langere tijd zijn de militaire waarnemers in Gorazde hun gebouw niet uit geweest, en konden zij niet controleren wat er tegen hen verteld werd.”

Hoe kon het dat u en generaal Rose in Sarajevo méér wisten dan de waarnemers in Gorazde zelf?

“Wij hadden informatie vanuit de lucht. Daarnaast zijn er, met toestemming van de Serviërs, speciale eenheden het terrein ingegaan. Zij hebben kunnen constateren wat er aan de hand was. Deze twee extra informatiebronnen gaven generaal Rose duidelijk het beeld dat er vóór 9 april geen sprake was van een grootscheepse aanval.”

Denkt u, net als de Nederlandse brigade-generaal G.J.M. Bastiaans, hoofd van de militaire VN-waarnemers in ex-Joegoslavië, dat de moslims de Servische aanval op Gorazde hebben geprovoceerd?

“Dat is zijn visie. Als iemand mij kan aangeven wie er begonnen is, dan is die vreselijk knap. Beide partijen beschuldigen elkaar ervan dat ze zijn begonnen. En ik vind het vanuit mijn positie totaal irrelevant om te roepen wie er is begonnen. Waar het mij om gaat is dat de moslims op 9 april niet bereid waren om een algemeen vredesplan te tekenen. De Serviërs hebben toen een duidelijk politiek signaal gegeven door Gorazde aan te vallen.”

En toen kwam de vraag: wel of niet ingrijpen.

“Wel of niet ingrijpen was wat mij betreft geen debat. De bestaande resoluties over de veilige gebieden zijn gebaseerd op afspraken die zijn gemaakt over de demilitarisering van de enclave Srebrenica: dat de grenzen bepaald waren, dat er VN-troepen tussen de strijdende partijen zaten, en dat de moslims hun wapens hadden ingeleverd. Maar dat is in Gorazde en andere veilige gebieden nooit gebeurd.

“De Serviërs riepen voortdurend: Gorazde veilig gebied? Maar wat zijn de grenzen? En waarom hebben de moslims hun wapens niet ingeleverd? Bovendien gaat zo'n veilig gebied ervan uit dat er VN-troepen zitten. En ook die waren er in Gorazde niet. Kortom, van alle goede voornemens na het in werking treden van de VN-resolutie is dus niets terecht gekomen. En plotseling zouden wij dan die VN-resolutie tevoorschijn moeten halen en roepen: we moeten ingrijpen om dat grote gebied Gorazde zoals dat nu op de kaart staat te verdedigen? Dat is heel dubieus. Als je daar de rechtsgrond van zou analyseren, kom je tot de conclusie dat aan een groot aantal voorwaarden om het gebied tot safe area te verklaren niet is voldaan.”

Wat u eigenlijk zegt is dat de burgerbevolking van Gorazde dus het slachtoffer is geworden van het falen van de VN.

“Nee. De VN hebben zich druk bezig gehouden met andere zaken. Zij hebben zich niet voldoende gerealiseerd dat die veilige gebieden hoge prioriteit hadden. Het was geen onwil om in te grijpen. Maar de vraag: hoe ingrijpen? Wat ingrijpen? U moet zich goed voor ogen houden dat wij hier niet zijn om een oorlog te beëindigen. Onze opdracht is het ondersteunen van humanitaire hulp. En je kunt geen voedselpakketten uitdelen als je bombardeert. Dat staat in geen enkele verhouding. En als de strijdende partijen van mening zijn dat ze niet aan de onderhandelingstafel maar in het veld hun conflict willen uitvechten, dan kunnen wij daar niet op ingrijpen.”

Maar in uw mandaat staat toch ook dat u de burgerbevolking dient te beschermen?

“Mag je dan wel ingrijpen? U legt in alles steeds zo de nadruk op de burgerbevolking.”

Er was op dat moment geen Servische burgerbevolking die granaten en raketten op hun hoofd kreeg.

“Dat weet ik niet. Daar heb ik geen bewijs voor dat dat niet zo is. Wij zijn in pendeldiplomatie bezig geweest om de gevechten te stoppen. Maar ingrijpen is iets anders. Dat kun je niet alleen maar doen door te zeggen: we bombarderen de Servische doelen die om Gorazde heen staan.”

Waarom niet?

“Om de burgerbevolking te beschermen moet je op basis van je mandaat legitieme doelen hebben. Dus je moet precies vaststellen dat die raket of dat kanon daadwerkelijk schiet en mensen raakt.”

Maar u zei toch dat u vanuit de lucht zulke prachtige informatie kon krijgen?

“Voor dit soort informatie zijn luchtfoto's onvoldoende. Om een echt betrouwbaar beeld te krijgen heb je troepen nodig op de grond. En die zitten er nu.”

Voelt u zich als verantwoordelijk militair niet schuldig over al dit gedraai en gedraal rond Gorazde?

“Ik laat me geen minderwaardigheidscomplex aanpraten over zaken die de VN vorig jaar hebben laten liggen. Het is tragisch wat daar gebeurd is. Maar om nu te roepen: het is de schuld van de VN, dat weiger ik te accepteren. Alle drié de partijen hebben het laten afweten. Niet alleen de VN. En om nu generaal Rose daarop aan te spreken is absoluut onterecht. Hij is niet verantwoordelijk voor het feit dat hier vorig jaar een VN-commandant zat [de Belgische generaal Francis Briquemont, in januari op eigen verzoek vervroegd teruggetreden, red.] die niet in staat bleek om Gorazde tot een veilig gebied te maken. 'Gorazde' is nadrukkelijk de consequentie van het weglopen van de partijen bij de besprekingen.”

Uw mandaat laat toch ook ingrijpen toe als VN-personeel in gevaar is, dat was in Gorazde het geval.

“Als u die redenering in de krant wilt zetten dan is dat uw zaak. Het is niet mijn opvatting. Er is in Gorazde niet voldaan aan de voorwaarden rond een 'veilig gebied'. De VN hadden zich eerder moeten realiseren dat de resolutie over veilige gebieden uitgevoerd had moeten worden.”

LEES MEER

'Geen bewijs uitlokking Gorazde'

maandag 02 mei 1994

'Geen bewijs uitlokking Gorazde'

Kritiek van VN op generaal Bastiaans

Door onze redacteur MARJON VAN ROYEN
NRC Handelsblad, 3 mei 1994

SARAJEVO, 3 MEI. Het hoofdkwartier van de VN-vredesmacht in Bosnië heeft zich gedistantieerd van de Nederlandse VN-generaal Bastiaans. Het VN-opperbevel wijst de beschuldiging van Bastiaans, dat de moslims het recente offensief van de Bosnische Serviërs tegen Gorazde hebben uitgelokt, expliciet van de hand.

Volgens majoor Eric Chaperon, woordvoerder van luitenant-generaal Sir Michael Rose, is “daarvoor geen enkele aanwijzing”. Brigade- generaal G.J.M. Bastiaans, hoofd van alle militaire waarnemers van de VN in ex-Joegoslavië (UNMO's), zei vorige week in een vraaggesprek met deze krant dat de moslims het op 29 maart begonnen offensief tegen Gorazde met “voortdurende provocaties” hadden uitgelokt. “Ze hebben alle partijen misbruikt”, aldus Bastiaans. Volgens Chaperon “kunnen de vijf militaire waarnemers die in de sector aanwezig waren dit niet bevestigen”. De waarnemers rapporteerden dagelijks aan Bastiaans, wiens hoofdkwartier in Zagreb is.

Sinds het begin van het offensief in Gorazde bestaat een diepgaand verschil van mening tussen VN-waarnemers ter plekke en het UNPROFOR-opperbevel in Sarajevo en Zagreb. Uit militaire documenten waarin deze krant in Sarajevo inzage in heeft gehad blijkt dat Bastiaans de rapporten van de UNMO's aan hem over de ernst van het Servische offensief tegen Gorazde niet serieus nam. Dezen waarschuwden vanaf het begin dat het offensief de enclave bedreigde en vroegen ingrijpen van de VN. Bastiaans antwoordde echter te geloven dat “echt fysiek geweld” zou uitblijven. Hij geloofde niet dat de Servische artilleriebeschietingen van Gorazde de inleiding waren van een poging om Gorazde in te nemen en ingrijpen van de VN wettigden.

Ook VN-bevelhebber Rose hield toen nog vol dat het om “een beperkte aanval” ging. In een vraaggesprek met The New York Times, afgelopen zaterdag, zei “een hoge VN-officier die de afgelopen dagen in Gorazde is geweest” - lees: Rose, menen ingewijden in Sarajevo - dat “de rapporten over Gorazde moedwillig werden overdreven om de wereld tot ingrijpen te dwingen”. Hij zei ook dat de UNMO's in Gorazde “van laag allooi” waren.

In de middag van 31 maart, tien dagen voor Rose besloot tot luchtaanvallen op Servische tanks om het offensief te stuiten, rapporteerde de leider van de VN-waarnemers in Gorazde dat de “situatie in de enclave steeds slechter” werd. Door Servische bombardementen waren die dag in Gorazde vijf doden en 21 gewonden gevallen. “Dit moet gezien worden als een poging om het hele gebied in te nemen. De inwoners kunnen nergens naartoe, dus moeten ze vechten. Er is maar één partij die deze slachting kan stoppen.”

Op 6 april, vier dagen voor de eerste luchtaanvallen, rapporteerden de UNMO's: “Het is zeer onrustbarend om via de BBC World Service te horen dat de VN hebben gezegd dat het slechts om een beperkte aanval in een beperkt gebied gaat. Wij zijn het opnieuw niet eens met deze positie. Herhaal: de situatie is zeer ernstig.”

In de avond van 23 april, enkele uren voor het verstrijken van het NAVO-ultimatum aan de Bosnische Serviërs - waarin met luchtaanvallen wordt gedreigd als zij hun artillerie niet terugtrekken - schrijven de waarnemers in hun rapport van acht uur 's avonds: “We hoorden op de BBC-radio dat de commandant van het Bosnisch Servische leger [ generaal Ratko Mladic] gedreigd heeft dat hij zonder genade zou toeslaan als de luchtaanvallen worden uitgevoerd, en dat hij heeft beloofd zijn troepen om middernacht terug te trekken. Om te beginnen heeft hij bewezen dat zijn woord niets waard is, en ten tweede hebben zijn soldaten (en ik durf hen bijna niet zo te noemen) te noemen) allang meedogenloos uitgehaald tegen onschuldige burgers. Als de NAVO aarzelt vanwege deze bedreiging dan zeg ik als lid van het NAVO-leger, geef ze ervan langs. In alle gevallen worden wijzelf overigens geroosterd. Natuurlijk is dit mijn persoonlijke, egoïstische mening. Hoogachtend, UNMO Gorazde.”

De internationale hulporganisaties in Sarajevo verwijten het VN-opperbevel dat het nu probeert te rechtvaardigen dat het de ernst van het offensief heeft miskend. Vorige week zei generaal Rose dat de moslims “hun verdedigingslinies te vroeg hebben opgegeven” en “de VN het vuile werk hebben laten opknappen”. Ook zei Rose dat de hulpverleners het aantal slachtoffers en de schade aan Gorazde hadden “overdreven”.

“Ze proberen hun kont te redden door nu te doen voorkomen alsof de hulpverleners en hun eigen VN-waarnemers in Gorazde hysterisch waren en het spel van de moslims hebben gespeeld”, zegt een uiterst geïrriteerde hulpverlener. Ook de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) kreeg ervan langs. Deze organisatie zou met het naar buiten brengen van gekleurde informatie verantwoordelijk zijn voor de “internationale stemmingmakerij” waardoor “het bijna uit de hand is gelopen”. Brigade- generaal Bastiaans zei in deze krant dat de moslims een “prachtige propagandacampagne” hadden gevoerd.

Volgens de woordvoerder van de UNHCR in Sarajevo, Kris Janovski, heeft zijn organisatie niet anders gedaan dan de informatie van zijn eigen hulpverleners openbaar maken. “Onze rapporten en die van de militaire waarnemers overlapten elkaar vrijwel geheel”, stelt Janovski. De enige conclusie die hij daarom kan trekken is dat de militaire top van de VN de informatie van zijn eigen waarnemers niet serieus neemt.

Gisteren zei de woorvoerder van generaal Rose opnieuw dat de situatie in Gorazde veel somberder was afgeschilderd dan deze in werkelijkheid blijkt te zijn. “We dachten dat er 400 gewonden waren die voor evacuatie in aanmerking kwamen. Het blijken er nu minder dan 300 te zijn. Een deel daarvan was niet eens in levensgevaar”, aldus Chaperon. Ook het ziekenhuis zou veel minder zwaar beschadigd zijn dan men aanvankelijk dacht. “Het was niet helemaal verwoest.”

Volgens de coördinator van Arsten zonder Grenzen in Sarajevo, Freek Landmeter, was er in de officiële VN-cijfers sprake van ongeveer 2.000 gewonden en 700 doden. Van de gewonden komt ongeveer 25 tot 30 procent voor evacuatie in aanmerking. Vijfentwintig procent van de gewonden sterft meteen. Deze gegevens zijn geëxtrapoleerd. “Zelf hebben wij nooit cijfers genoemd”, aldus Landmeter. “Er is nog niemand geweest die de doden geteld heeft.” Ook voor de pers is de stad nog steeds hermetisch afgesloten.

Landmeter heeft er geen enkele behoefte aan, zegt hij, om met de VN in discussie te gaan over de vraag of de afmetingen van het bloedbad in Gorazde al dan niet overdreven zijn, en wie daarvoor verantwoordelijk zou zijn. “De VN zeggen dat ze hier zijn om bij de humanitaire hulpverlening te assisteren. Dan moeten ze ook hun partners serieus nemen. Het is heel vreemd om achteraf de Zwarte Piet bij de hulporganisaties te leggen.” Artsen zonder Grenzen heeft gevraagd om het aftreden van VN-gezant Akashi naar aanleiding van de Gorazde-crisis. Landmeter zegt dat niet te willen terugnemen.

LEES MEER